Słownictwo gwarowe – wspólne dla górali polskich oraz Łemków, Bojków i Hucułów; również w Rumuni (Maramuresz, Bukowina i Transylwania) oraz w Czechach, na Słowacji i Węgrzech, na Bałkanach, np. magura, kiecora, ferula, gieleta, kosor, hurda, itp.
baca – szef pasterzy i całej gospodarki na sałasie, (na Śląsku Cieszyńskim: bacza. U bojków i hucułów: watah)
bacówka, sałas -budynek przeznaczony do obróbki mleka, wyrobu sera i pobytu pasterzy.
bojtar, honielnik – goniec, pomocnik, poganiacz na szałasie.
bundz, gruda– ser podpuszczkowy, służy również do wyrobu bryndzy, oscypków, gołek, redykołek.
corek, kosorek – mała zagroda w budynku gospodarczym dla młodych zwierząt
ferula – przyrząd drewniany do rozbijania ściętego mleka
cyrpok– drewniane naczynie do picia żyntycy i odmierzania sera na oscypki
hale– pastwiska wspólne w górach; tak z dawna górale nazywają Tatry
hurda– tłusta zyntyca zebrana z wierzchu kotła podczas jej podgrzewania
jadwiga – do zawieszania kotlika nad watrą
juhas, wałach – pasterz pasający owce
klepar, kłapac – dzwonek wykonany z blachy na jorki i krowy
klog – naturalna podpuszczka ścinająca mleko
komora – pomieszczenie magazynowe w kolibie pasterskiej
kornuta– owca z rogami
kosor– zagroda dla owiec złożona z drewnianych lysek
kotlik, kocieł– naczynie wykonane z miedzi 70-100 litrowe do warzenia zyntycy
kurto – owca z obciętym ogonem
kyrdel – stado owiec lub krów
maciorka – owca samica dojna po okoceniu się
obrznięte – mleko już nie słodkie, ale jeszcze nie skisłe
osod, ozesod – zakończenie sezonu pasterskiego, powrót owiec (rozchód) do właścicieli na św. Michała 29 września
oscypek– ser owczy – parzony, ręcznie formowany (tocony, pucony), odciśnięty w ozdobnej w formie, wędzony
owcar – owczarek podhalański – pies pasterski, dawniej nazywany luptokiem
pasieka – łąka paśna lub kośna, polana w obrębie wioski
podwysorek – świerkowa półka na ułożenie gotowego syra, aby dojrzał
polana – niżej położona łąka kośna na przepaski, częściowo koszarowana
powonzka, sata – płótno dawniej lniane do cedzenia mleka
półka na oscypki – deska świerkowa na pionowe ustawienie oscypków do wędzenia
przodownica – owca, która wiedzie stado, wysuwa się naprzód już od redyku wieśnianego
puciera – rodzaj drewnianej beczki rozszerzonej u góry, 80-200 litrowej na klaganie mleka po udoju
redykać się – przepędzać owce na hale albo z hal wiosną i jesienią
redykołka, parzenica, kacka, jeleń, baran, ryba, kohutek – serki wędzone w tych kształtach, ozdobne na podarki
rosolnik, koryto, złób– naczynie na słoną wodę (rosół) do 24-godzinnego moczenia oscypków
rówienka, równia – paśna polana w lesie
skórłot – wymię owcy; burzyć w skórłoty – mocno ścisnąć wymię przy dojeniu
stronga – mniejsza, podzielona okniorkom z oknami część kosora do dojenia
świdrula – owca z rogami zakręconymi do góry
trzeciok – mniejszy blaszany dzwonek owczy
turcoń – blaszany dzwonek owczy, podłużny typu liptowskiego
tutka– pysk owcy
wanta -duża płyta skalna postawiona pod ścianą za watrą, chroni przed pożarem
warzycha – duża chochla drewniana do zbierania hurdy z podgrzanej w kotle zyntycy
watra– ognisko w kolibie umieszczone w głębokim watrzysku
wetula – owca niekotna, zapasiona, stara, jałowa więcej niż rok
wyrko, pryco – prycza z desek w szałasie
zawaternik – kloc drewna układany na brzegu watry, aby nie zgasła przez noc
zyntyca – serwatka z mleka owczego
oprac. mgr inż. arch. Krzysztof Trebunia-Tutka
